Plateau werd soms "martelaar van de wetenschap" genoemd. Dat was een begrijpelijke benadering in de tijd van zijn overlijden, maar het heeft daarna helaas te veel tot de verbeelding gesproken. De oorzaak van de blindheid van Plateau wordt in vele (populaire) publicaties direct toegeschreven aan een experiment van 1829 waarbij hij meer dan 25 seconden recht in de zon keek. Recent onderzoek weerlegt definitief deze benadering. De juiste datum van de blindheid is moeilijk te bepalen omdat het een geleidelijk proces is dat zich voltrekt in de loop van 1843 - begin 1844. Plateau schrijft zelf zeer weinig over de oorzaak van zijn blindheid. Hij publiceert wel in enkele artikels de zo wetenschap-pelijk mogelijke beschrijving van zijn eigen waarnemingen. Na 40 jaar blindheid heeft hij nog regelmatig subjectieve visuele gewaarwordingen. Plateau wordt zowel voor de experimenten als voor het daarbij horende schijfwerk geholpen door collega's en familieleden. Zijn vrouw helpt dagelijks bij het voorlezen van teksten en artikels en is ook zijn secretaresse. Zijn zuster Joséphine helpt waarschijnlijk bij schrijf- en misschien wel tekenwerk.

Voor de irradiatie- en hydrostatica-experimenten kan hij rekenen op de hulp van familieleden en de collega's Duprez, Lamarle, Manderlier, Donny en natuurlijk ook Quetelet. Men kan alleen maar de grootste bewondering hebben voor de enorme mentale inspanning die de blinde Plateau moet leveren om de ingewikkelde analytische problemen op te lossen. Het is zijn schoonzoon, Gustave Van der Mensbrugghe (1835-1911), die de demon-straties uitvoert op de lezingen die Plateau houdt voor verschillende genootschappen. Hij wordt trouwens een zeer ervaren waarnemer voor de experimenten van Plateau, in het bijzonder bij het systematisch onderzoek in de hydrostatica.

 

Plateau overlijdt op 15 september 1883. Op 18 septem-
ber heeft, in aanwezigheid van vele personaliteiten, zijn begrafenis plaats op het kerkhof van Mariakerke nabij Gent. Vandaag bestaat het graf niet meer. Plateau was een overtuigd christen. Het deed hem pijn telkens men een vooruitgang in de wetenschap misbruikte om materialistische of antigodsdienstige doctrines naar voor te schuiven.

Joseph Plateau
Daguerreotypie Pelizarro, Gent, 1843.
© Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen, Universiteit Gent.
Digitale restauratie MD.